Na szczęście to Żyd – Erica Lehrer

Erica Lehrer – amerykańska antropolożka kultury i kuratorka. Jest autorką książki Jewish Revisited: Heritage Tourism in Unquiet Places wydanej w 2013 roku. Na co dzień wykłada na Uniwersytecie Concordia w Montrealu.

      Wyobrażenia Żyda z pieniążkiem, sprzedawane są w Polsce jako rodzaj amuletu lub talizmanu, i mają przynieść powodzenie finansowe. Książka „Na szczęście Żyd,”powiela w części wystawę „Pamiątka, Zabawka, Talizman”, która odbyła się w dniach 25 czerwca – 14 lipca 2013 roku w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie i została zorganizowana we współpracy z krakowskim Festiwalem Kultury Żydowskiej. Autorka jako kuratorka tej wystawy chciała pokazać rzeźby w taki sposób, aby oddać ich złożoność w kulturze polskiej. Zaprezentowała szeroki zakres form i typów polskich figurek przedstawiających Żydów powstałych w różnych czasach i kontekstach kulturowych do dnia dzisiejszego. Towarzyszą im krótkie próby interpretacji oparte na badaniach etnograficznych i historycznych

Książka podzielona jest na części. Jedna z nich „Żyd w sieni, pieniądz w kieszeni” poświęcona jest w całości figurkom z pieniędzmi. Około 2000 roku zaczęły się one pojawiać w Polsce na szeroką skalę. Często dołączano do nich „instrukcję obsługi”. Wizerunki i figurki te często umieszczano przy kasach w sklepach, czy restauracjach w całej Polsce. Zjawisko to pojawiło się niedawno. Monety dodaje się również do starszych typów figurek, takich jak zabawki wielkanocne czy kukiełki z jasełek, gdzie wcześniej ich nie było. Pieniędzmi zdobione są również te posiadające atest Cepelii – Krajowej Komisji Artystycznej i Etnograficznej. Inna część dotyczy wizerunku Żyda w jasełkach.. Bliżej XX wieku w obsadzie zespołów jasełkowych poczesne role odgrywali ; Król Herod, Diabeł, Śmierć i właśnie Żyd. W sztukach Herodowych jest on zarówno mądry jak i śmieszny. Z drugiej strony zaś jest też lubieżny, chciwy i często fizycznie oszpecony : chromy lub garbaty. Ogromnie ciekawy jest rozdział poświęcony Żydowi wielkanocnemu i krakowskiemu Emausowi ( jarmark przy klasztorze Norbertynek na krakowskim Zwierzyńcu w każdy poniedziałek wielkanocny). Figurki żydowskie sprzedawano tam już co najmniej od połowy XIX wieku . Odziane były w tradycyjne stroje: długie, czarne płaszcze, futrzane kapelusze, miały pejsy i występowały w kilku pozach ; grały na instrumentach, studiują Pismo, modlą się siedzą na huśtawce, trzymają w ręku ptaka, uciekają przed psem lub dokazują z Diabłem. Po II wojnie światowej zasadniczo zniknęły z kramików jarmarku Emaus. Powróciły pod koniec lat siedemdziesiątych, kiedy to Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zorganizowało konkurs mający na celu przywrócenie tradycyjnego rzemiosła emausowego. Wiele osób je kolekcjonuje, inni kupują na szczęście. Ich różnorodność i techniki wykonania są tak wielkie, że można mieć trudność z wyborem.

Opracowanie „Na szczęście Żyd” jest bogato ilustrowane świetnymi zdjęciami zarówno figurek jak i niektórych twórców. Ogromna różnorodność modeli powoduje, że album ogląda się z ogromną ciekawością i dostarcza on wiele wrażeń.

Książka jest bardzo dobrze wydana przez krakowską korporację Ha!art. Wydanie to jest dwujęzyczne, każdy tekst jest powtórzony również po angielsku. Dzięki temu może stanowić świetną lekturę dla każdego turysty jak i również ciekawą pamiątkę. Myślę, że jest to cenna pozycja na rynku wydawniczym i naprawdę warto się z nią zapoznać.   

Książkę otrzymałam do recenzji od portalu sztukater.pl - dziękuję